Trekking w Pirenejach

Jarosław Ciesliński

Wszystkie podane informacje (z lipca 1999) są wynikiem dokonanych w terenie przez autora obserwacji. Czasy przejść mogą ulegać zmianom spowodowanym możliwościami grupy; nasza ­ średnio zaawansowana. Dostępność do wód zależy od warunków pogodowych.

Dojazd w Pireneje
Dojechać w Pireneje można na różne sposoby. Dla mniej zamożnych, lub zwolenników tej formy podróżowania, pozostaje autostop czy przy dużej ilości czasu rowerowa podróż (problem z przechowaniem na miejscu roweru). Wybraliśmy, najbardziej optymalną dla realizacji naszej koncepcji, podróż samochodem. Umożliwiał on płynną realizację naszego przedsięwzięcia, poznanie w 14 dni trzech odmiennych rejonów Pirenejów. Okolic Kotła Gavarnie i masywu Ordessa ­ wapiennych, poszarpanych i tajemniczych Pirenejów (I trekking). Masywu Maladetty z alpejską rzeźbą, lodowcami i najwyższym szczytem Pirenejów ­ Pico de Aneto (II trekking). Pirenejów Andory, krainy wielu pięknych górskich jezior (III trekking).

Dzięki samochodowi podczas dojazdu i drogi powrotnej możliwe było również zwiedzenie licznych atrakcji turystycznych leżących na drodze naszego przejazdu. Zobaczenie w tak krótkim czasie zarówno przepięknych Wodospadów Renu w Szafuzie, północnego przedgórza Jury, uroczych miasteczek Francji takich jak Perouges z niezmienioną średniowieczną zabudową, Carcassonne, Foix.

Otworem stanęło także przed nami europejskie centrum pielgrzymowania Lourdes i nadmorskie kurorty Francji i Hiszpanii.

Przewodniki i mapy
Podczas trekkingu korzystano z następujących przewodników i map:
– Dubin Marc “The Pyrenees” The rough guide. Wyd. Rough Guides.
– Fallon S., Robinson D., Oliver J., Logan L., Nebesky R. “Francja cz. południowa”. Wyd. Pascal­Lonely Planet (1997).
– “Carte de randonnees” 1:50000 “Pirenees”, “Haute­Ariege Andorre”. Wyd. Rando editions Tarbes (1993).
– “Carte de randonnees” 1:50000 “Pirenees”, “Luchon”. Wyd. Rando editions Tarbes (1991).
– “Gavarnie Luz­st­Sauveur” 1:25000, “Parc National des Pyrenees”. Wyd. Insitut Geographique National Paris (1997).

Okolice Kotła Gavarnie i masyw Ordessa I trekkig 7.07. ­ 10.07.1999 r. (z ciężkimi plecakami ­ żarcie, sprzęt biwakowy)

Dzień 1
Gavarnie ­ 1374 m n.p.m. (10.00)
(10.40) Hotel Turon du Cirque ­ 1510 m n.p.m.
(11.35) zachodnia ściana wąwozu Gavarnie ­ 1758 m n.p.m.
(12.00) 300 m. ściany skalnej (1­2 skala UIAA)
(16.30) biwak 15­20 minut od schroniska Rolanda ­ 2450 m n.p.m

. Suma podejść: 1076 m, suma zejść: 0 m, czas przejścia (z odpoczynkami): 6 h 30 min. Możliwości biwakuNa około 1 godzinę przed schroniskiem jest wiele miejsc noclegowych na pojedyncze namioty, można także znaleźć jedno do dwóch miejsc na 3 maksymalnie 4 namioty koło siebie. Przy samym schronisku również są pojedyncze miejsca na namiot. Woda jest blisko placów biwakowych. UwagiW całych Pirenejach, zarówno francuskich jak i hiszpańskich, na “dzikich” biwakowiskach, w obszarach chronionych, obowiązuje zasada rozbijania namiotów po godzinie 19.00 i zwijania ich rano, choć mogą być miejsca, w których ta zasada nie obowiązuje.

Dzień 2
Biwak (9.00)
(9.15) Refuge de la Bréche de Roland ­ 2575 m n.p.m. (9.30), cena noclegu 80 FF, łatwy lodowiec (przejście w letnich warunkach bez raków)
(10.15) Bréche de Roland (granica francusko­hiszpańska) ­ 2807 m n.p.m.
(11.15) zejście na 2450 m n.p.m. (pozostawienie plecaków)
(12.45) jaskinia Casteret (lodowa) ­ ~2700 m n.p.m.
(13.30) powrót do plecaków
Cuello del Descargador ­ 2493 m n.p.m., dno polia ­ 2413 m n.p.m., Collado de Millaris ­ 2458 m n.p.m., dolina 2322 m n.p.m.
(17.15) Refuge Goriz ­ 2200 m n.p.m.

Suma podejść: 795 m, suma zejść: 1045 m, czas przejścia (z odpoczynkami): 8 h 15 min.

Możliwości biwaku

Po zejściu z przełęczy Roland są pojedyncze place, przy wodzie, na namiot na wysokości ok. 2450 m n.p.m. Przy jaskini, u jej wlotu jest jeden plac, z możliwością nocowania dużej grupy bez namiotów pod okapem jaskini; jest woda. Od Cuello del Descargador rozpoczynają się, praktycznie aż po schronisko Goriz, dobre warunki pod biwak, w bliskim sąsiedztwie wody. Koło samego schroniska jest bardzo dużo miejsc pod namioty, woda jest przy schronisku, na zewnątrz schroniska natryski, napis informuje, że tylko dla mieszkańców schroniska, ale nie jest on zbytnio przestrzegany. Po godzinie 17.00 duża część dobrych miejsc biwakowych jest już pozajmowana (przypominam, iż obowiązują zasady biwakowania od 19.00). UwagiJaskinia jest lodowa i zwiedzenie jej jest godne polecenia. Istnieje oficjalnie zakaz chodzenia po niej (rezerwat), choć nieoficjalnie można do niej wejść. Zejście do lodowej komnaty na niższym poziomie wymaga raków i liny. Zejście do groty z przełęczy Rolanda lewą stroną, przy grani, jest niebezpieczne, lepiej wybrać nasz wariant.

Tego dnia po raz pierwszy przekroczyliśmy w górach granicę francusko­hiszpańską. W Pirenejach przekraczanie granicy państwowej jest możliwe w dowolnym miejscu bez jakichkolwiek formalności.

Dzień 3
Refuge Goriz, plecaki zostawiamy przy schronisku (7.00)
jeziorko lodowe ­ 3050 m n.p.m.
skalna grań (trudności w razie oblodzenia)
200 m. piargu (trudności przy oblodzeniu)
przełęcz pod Monte Perdido ­ 3300 m n.p.m.
(10.15) Monte Perdido ­ najwyższy wapienny szczyt Europy ­ 3355 m n.p.m. (11.00)
(11.30) jeziorko (12.40)
(14.20) Refuge Goriz (16.35)
(18.00) powrót drogą podejściową z drugiego dnia do polia pod Cuello del Descargador.

Suma podejść: 1413 m, suma zejść: 1200 m, czas przejścia (z odpoczynkami): 11 h.

Możliwości biwaku
Podczas podejścia na szczyt M. Perdido od schroniska Goriz aż do jeziorka lodowego na 3050 m n.p.m. jest kilka miejsc nadających się pod namioty, przy samym jeziorku ponad 10 dobrych placów. UwagiOd jeziorka można na M. Perdido wejść szybciej i łatwiej po szczątkowym lodowcu mając raki i czekan. Ostatni krótki odcinek, z przełęczy na szczyt, przy oblodzeniu wymaga raków. Jeziorko lodowe jest dobrą baza wypadową nie tylko na szczyt Monte Perdido, ale również i inne trzytysięczniki, m.in. Cilindro i wokół cyrku Gavarnie.

Dzień 4
Polie (8.25) Cuello del Descargador wejście do doliny prowadzącej do Bréche de Roland ­ 2350 m n.p.m.
(10.15) Breche de Roland
(10.45) Refuge Roland
(11.15) Col des Sarradeta ­ 2589 m n.p.m. dolina Vallée des Pouey Aspé ­ 1850 m n.p.m.
(15.00) Gavarnie ­ camping.
Suma podejść: 533 m, suma zejść: 1590 m, czas przejścia (z odpoczynkami): 6 h 35 min.

Możliwości biwaku
Poza opisanymi już wcześniej, dopiero w dolinie des Pouey Aspé są na biwak odpowiednie miejsca, choć należy uważać na wodę, gdyż są tu licznie wypasane zwierzęta.

Uwagi
Podczas zejścia z przełęczy Sarradeta, 15 minut poniżej niej, rozdziela się szlak na Port de Boucharo (parking) z drogą w dół doliny. Należy iść czujnie przez pierwszy odcinek szlaku, później jest on już dobrze “wykopczykowany”. Woda jest na całej drodze zejściowej. Masyw Maladetty II trekkig 12.07. ­ 14.07.1999 r. (z ciężkimi plecakami ­ żarcie, sprzęt biwakowy)

Dzień 1
Abri de l’ Hospice de France ­ 1385 m n.p.m. (9.00)
(11.10) Refuge de Vénasque ­ 2250 m n.p.m., cena noclegu 80 FF (12.25)
(13.10) Port de Vénasque (granica francusko­hiszpańska) ­ 2445 m n.p.m.
(14.05) droga asfaltowa (15.00)
parking na 19.00 m n.p.m. (15.15)
(15.50) Refuge de la Renclusa ­ 2140 m n.p.m., cena noclegu 12.00 PTS, można płacić frankami.

Suma podejść: 1300 m, suma zejść: 545 m, czas przejścia (z odpoczynkami): 6 h 50 min.

Możliwości biwaku
Przy L’ Hospice jest dużo miejsc biwakowych w bliskim sąsiedztwie wody. Obok schroniska Vénasque, w odległości 150 m. od niego, nie wolno rozbijać namiotów. Można to zrobić przy jeziorku gdzie jest parę miejsc pod namiot, wyżej przy przełęczy już ich brak. Przed schroniskiem, jakieś 15 minut wcześniej jest schron a właściwie podparte zadaszenie, bardzo niepewne schronienie (ruina).
Na przełęczy Vénasque znak zabraniający rozbijania namiotów, również na parkingu poniżej Renclusy podobny znak informujący o zakazie biwakowania w całym rejonie. Sądzę, że zwyczajowo po 19.00 nie powinno być z rozbiciem namiotu na 1 noc problemów, jest dużo miejsc. Mapa sugeruje, iż w pobliżu parkingu jest pole biwakowe, nie zauważyłem go. Większość turystów nocuje w schronisku, choć po 19.00 ciężko znaleźć równy, niezajęty, plac pod namiot w jego najbliższej okolicy. W namiotach nocują zarówno Francuzi jak i Hiszpanie. Obsługa schroniska nie protestuje przeciwko temu procederowi.

Uwagi
W samym schronisku jest niezbyt miła obsługa, można się porozumieć tylko po hiszpańsku, ciężko cokolwiek z nimi wynegocjować. Nad ranem ok. 9.00 teren kontrolowany jest przez straż. Szukają biwakujących, chyba tych za długo biwakujących. Ciężko stwierdzić czy obowiązuje tu zwyczajowe prawo noclegu po 19.00.

Dzień 2
Refuge de Renclusa (7.45)
Portillon Interior ­ 2742 m n.p.m. lodowiec ­ 2900 m n.p.m. ­ szliśmy nim ok. 1 h 15 m Collado de Coronas ­ 3196 m n.p.m. z boku mijamy po śniegu Punta Oliveras Arenas
(13.00) Pico de Aneto ­ 3404 m n.p.m. Portillon Superior ­ 2860 m n.p.m.
(17.30) Refuge de la Renclusa.

Suma podejść: 1264 m, suma zejść: 1264 m, czas przejścia (z odpoczynkami): 9 h 45 min.

Możliwości biwaku
Są tylko nieliczne pojedyncze miejsca między głazami, w okolicy Portillon Interior, z wodą na całej trasie nie ma kłopotów.

Uwagi
Podczas złej pogody trasa jest trudna orientacyjnie, zarówno przez przełęcz Interior jak i przełęcz Superior (większość wybiera drugi wariant). Na lodowcu przy letniej pogodzie nie trzeba raków. Igła Mahometa to ok. 50 metrów grańki przed szczytem, wysokościowo na jego poziomie. Tylko pierwsze 5 m, w niewielkiej ekspozycji, może sprawić niektórym trudności. Szczyt wydawałoby się, że łatwy technicznie, zbiera także swoje śmiertelne żniwo. Przy nas spadł chłopak, który podczas złej widoczności zmylił drogę i pośliznąwszy się runął ze skały.

Dzień 3
Refuge de la Renclusa (12.15)
(12.45) parking (13.05)
(15.00) Port de Vénasque (granica hiszpańsko­fransuska),
(15.30) Refuge de Vénasque
(17.00) L’ Hospice de France. Suma podejść: 545 m, suma zejść: 1300 m, czas przejścia (z odpoczynkami): 4 h 45 min.

Możliwości biwaku
Opisano w poprzednich dniach.

Uwagi
Do L’ Hospice można wjechać samochodem tylko do godziny 16.00, później generalnie się zjeżdża, choć różnie się tego przestrzega.

Pireneje Andory III trekkig 16.07. ­ 18.07.1999 r. (z ciężkimi plecakami ­ żarcie, sprzęt biwakowy)

Dzień 1
L’Hospitalet prés­L’ Andorre ­ 1400 m n.p.m. (10.45)
Jasse de Pouzole ­ 1740 m n.p.m. (13.50)
Etang du Sisca ­ 2187 m n.p.m. (15.30)
(16.30) Porteille du Sisca ­ 2480 m n.p.m. (17.15)
(17.55) Etang de Pédourrés ­ 2165 m n.p.m.

Suma podejść:
1080 m, suma zejść: 315 m, czas przejścia (z odpoczynkami): 7 h 10 min.

Możliwości biwaku
Na całej długości trasy są dobre miejsca na założenie biwaku, wszędzie jest woda, choć napotkani turyści zalecają przegotowanie wody z potoków. Możliwe, że z powodu prowadzonych w tych rejonach wypasów. Przy jeziorach bardzo ładne miejsca na biwak. Dużo dobrych miejsc zajmują łowiący w jeziorach wędkarze. Na wysokości 2187 m n.p.m., przed jeziorem Sisca (10 minut od niego), jest schron samoobsługowy na ok. 10 osób + karimaty. Przy jeziorze Pédourrés jest dużo miejsc pod namioty z tym, że bardzo dobrych jest tylko na 7 namiotów. Powyżej jezior wykuta w skale grota (dla zaworów wodnych) ­ może w niej nocować ok. 10 osób. Zaznaczony na mapie schron w rzeczywistości nie istnieje.

Uwagi
W tych rejonach można rozbijać namioty na cały dzień, nie są to rezerwaty.

Dzień 2
Etang de Pédourrés (9.10)
Couillade de Pédourrés ­ 2200 m n.p.m.
Etang de Couort ­ 2300 m n.p.m.
Etang de Albe ­ 2360 m n.p.m.
przełęcz 2539 m n.p.m.
jeden z Pic de Ruf ­ ~ 2600 m n.p.m.
Collada de Juclar (13.05)
(13.20) Etang de Joclar ­ 2327 m n.p.m.
zejście do jeziora 2120 m n.p.m.
(18.15) Refuge de Rulhe na Coll de Terre Negre ­ 2185 m n.p.m., cena noclegu 60 FF.

Suma podejść: 500 m, suma zejść: 500 m, czas przejścia (z odpoczynkami): 9 h 5 min.

Możliwości biwaku
Przy jeziorach Couort i Albe są słabe możliwości biwakowania. Strome i kamieniste brzegi jezior pozwalają na postawienie 2 lub najwyżej 3 namiotów. Miejsca te z reguły są zajęte przez wędkarzy. Na początku jeziora Joclar, jakieś 15 minut od przełęczy Juclar, bardzo ładny duży plac pod namioty. Obsługa schronisko Rulhe jest bardzo przyjaźnie nastawiona do turystów, wewnątrz można gotować na epigazie, spożywać własne jedzenie, przesiadywać, nawet, jeśli się nie nocuje. My pozostawiliśmy plecaki (mokre) w przechowalni schroniska, darmowej gdyż do wnętrza jego nie można wnosić plecaków, i rozbiliśmy namiot w odległości 100 metrów od schroniska. Nie robiono nam z tego powodu żadnych przeszkód.

Uwagi
Przy zejściu z Etang de Joclar poustawiano mylące “chłopki” (kopczyki kamienne) ­ prowadzą one na prawo do nikąd; zejście jest z lewej strony, rumowiskiem skalnym.

Dzień 3
Refuge de Rulhe (10.00)
(10.20) Jasse de Pinet, dno doliny ­ 1900 m n.p.m.
(11.00) Etangs de Fontargente ­ 2180 m n.p.m.
(11.50) Port d’ Incles ­ 2262 m n.p.m.
(12.50) camping d’ Incles ­ 1840 m n.p.m.
Soldeu (Andora) ­ 1748 m n.p.m.

Suma podejść: 362 m, suma zejść: 799 m, czas przejścia (z odpoczynkami): 3 h.

Możliwości biwaku
Na dnie doliny Pinet jest duża możliwość postawienia namiotów, jest tam też schron, mający jedno pomieszczenie otwarte. Chyba można tam nocować? Wyżej przy jeziorach jak i na samej przełęczy Incles dobre warunki na biwak z tym, że na przełęczy brak wody. Camping d’ Incles jest skromny. Jest bar, ale brak miejsc zacienionych, ławek itp.

Uwagi
Z Soldeu ciężko się stopuje w niedzielę, duży ruch ­ głównie Francuzi wracając z zakupów w Andorze; najczęściej z pełnymi samochodami. Autobus do L’ Hospitalet odchodzi o 17.35, cena biletu 24 FF lub 600 PTS.

Zestawienie z całości trekkingów pirenejskich
Suma podejść: 8868 m, suma zejść: 8558 m, czas przejść (z odpoczynkami): 72 h.

Podsumowanie
Poniżej przedstawiono tabelarycznie wydatki poniesione na przejazd i realizację programu wyprawy pirenejskiej. Koszty podano w walutach danego kraju i po przeliczeniu na złotówki wg niżej podanych kursów:
KURS KUPNA Z 1 LIPCA 1999 R.:
1 PTS = 0,0247 PLN (waluta hiszpańska, peseta)
1 FF = 0,626 PLN (waluta francuska, frank)
1 DM = 2,11 PLN (waluta niemiecka, marka)

Autostrady i parkingi Miejsce – Skąd ­ dokąd – Cena – Przeliczenie na złotówki – Uwagi

Autostrady
Perouges­Lyon – 7 FF – 4,38
Lyon­Montpellier – 118 FF – 73,86
Montpellier­Narbonne est. – 38 FF – 23,78
Narbonne­Carcassonne est. – 22 FF – 13,77
Salies­Tarbes (Lourdes) – 32 FF – 20,03
Figueres­granica francuska – 225 PTS – 5,55
Granica­za Narbonne – 42 FF – 26,29
Narbonne­Montpellier – 41 FF – 25,66
Montpellier­Orange – 37 FF – 23,16

Parkingi
Schaffhausen (Szwajcaria) – 3 DM – 6,33 – Bez względu na czas
Lourdes (Francja) – 6 FF – 3,75 – 1 godz.
Gavarnie (camping, Francja) – 24 FF – 15,02 – 3 dni
Collioure (Francja) – 12 FF – 7,51 – 2 godz.

246,14 PLN (dla 3 os.)
Razem: 394 FF
Na 1 osobę: 82,04 PLN
225 PTS

Benzyna (zużyta podczas dojazdu i przemieszczania się 3 osób samochodem Fiat Uno 1.0)
Stan licznika na starcie 4302

Miejsce tankowania – Ilość w litrach – Cena – Cena PLN – Cena za 1 litr – (rodzaj benzyny)
4539 – Zgorzelec – 14,20 – 33,5 PLN – 33,50 – 2,36 PLN (95)
5053 – k/Würzburga (Niemcy) – 28,38 – 46,8 DM – 98,74 – 1,649 DM (95)
5341 – Langwisen k/Szafuzy (Szwajcaria) – 14,17 – 21,4 DM – 45,15 – 1,49 DM (95)
5850 – Lyon (Francja) – 20,00 – 120 FF – 75,12 – 5,99 FF (98)
6257 – Narbonna (Francja) – 31,80 – 189,4 FF – 118,56 – 5,95 FF (95)
6624 – Lourds (Francja) – 20,88 – 125,1 FF – 78,31 – 5,99 FF (95)
6928 – St. Gaudens (Francja) – 17,22 – 103,5 FF – 64,79 – 6,01 FF (95)
7155 – Port d’Envalira (Andora) – 12,00 – 1211 PTS – 29,91 – 101 PTS (98)
7403 – Figueres (Hiszpania) – 15,36 – 1857 PTS – 45,86 – 120,9 PTS (95)
7766 – Orange (Francja) – 16,42 – 101 FF – 63,22 – 6,15 FF (95)
8212 – Besançon (Francja) – 16,89 – 100 FF – 62,60 – 5,92 FF (95)
8580 – Stuttgart (Niemcy) – 27,61 – 48,84 DM – 103,05 – 1,769 DM (95)
9097 – Drezno (Niemcy) – 7 – 11,75 DM – 24,79 – 1,679 DM (95)
9212 – Zgorzelec – 15,00 – 36,6 PLN – 36,60 – 2,44 PLN (95)
9443 – Opole – 17,39 – 40 PLN – 40,00 – 2,30 PLN (95)
9449 – Opole – 8,27 – 19,02 PLN – 19,02 – 2,30 PLN(95)

Przejechano 5147 km – 282,59 – 939,26

Wydano na benzynę
126,79 DM (Niemcy)
739,00 FF (Francja)
3068,00 PTS (Hiszpania i Andora)
129,12 PLN (Polska)

Średnio samochód spalił 5,49 litra/100 km

Campingi, schroniska

Miejscowość – Czas – Cena za 1 noc – Cena za 3 os. namiot, samochód – Cena za 1 osobę – Standard noclegu

Gavarnie, camping – 2 noce – N ­ 8 FF – O ­ 10 FF – S ­ 8 FF – 92 FF – 30,66 FF – WC, umywalki z zimną wodą, za ciepły natrysk 8ff (wrzutowy), zimny natrysk za darmo, pozos- tawienie samochodu 8ff/ dzień, niski standard, bar, 10 min. do sklepów.
Refuge de la Renclusa – 1 noc – 1200 PTS ­ 1200 PTS – WC na zewnątrz, brak natrysków, niski standard, przy braku miejsc w pokojach, strych.
Luchon camping, “Chantecler” – 1 noc – N ­ 21FF – O ­ 16 FF – S ­ 0 FF – Taksa 1 FF/os. 72 FF 24 FF – Bardzo dobre warunki, ciepła woda zarówno w ogólnie dostępnych natryskach jak i do mycia, garów i prania, duże place pod namioty, pieczywo rano można kupić z samochodu. Samochód na czas trekkingu można pozostawić za darmo.
L’Hospitalet prés L’ Andorre, camping – 2 noce – N ­ 13 FF – O ­ 16 FF – S ­ 0 FF – Taksa 1 FF/os. 128 FF 42,66 FF – Warunki jak wyżej tylko camping jest mniejszy i nie dowożą pieczywa.
Refuge de Rulhe (***) – 1 noc – ~60 FF – ­60 FF – WC, ciepły natrysk 20 FF, kuchnia samoobsługowa, nie tępią namiotowców, miła obsługa.

­6 nocy (z Rulhe 7) ­­97,32 FF + 16 FF za natrysk (z Rulhe 157,32 FF) i 1200 PTS ­N ­ namiot, O ­ osoba, S ­ samochód.
(***) ­ część ekipy po deszczowym dniu nocowała w schronisku Rulhe, namiot można było rozbić około 50 metrów od schroniska.

Noclegi w przeliczeniu na złotówki za 1 osobę = 90,566zł + 10zł (z Rulhe 128,12zł)

Koszty wyżywienia i inne
(wchodzą w nie także koszty piwa, wina, lodów, kawy i innych napojów z umiarem zażywanych, większości zakupów dokonywano w supermarketach)

Zakupy w – Wydatki na 1 osobę – Przelicznik na złotówki
w Polsce – 200,0 PLN – 200,0
we Francji – 266,0 FF – 166,5
w Andorze – 1602,2 PTS – 39,58
w Hiszpanii –
Razem­406,1

Przejazdy lokalną komunikacją:
Andora, autobus z Soldeu do L’Hospitalet – 24 FF – 15,02
Zielona karta (na 1 miesiąc) ~ 46 PLN/ 1 osobę, jechały 3 osoby Fiatem Uno 1.0
Ubezpieczenie NW i KL, zwykłe = 54,2 PLN

Rozmaitości ze świata

Najwyższy szczyt Afryki, góra Kilimandżaro, traci śnieżną pokrywę z powodu ocieplenia naszej planety ­stwierdzają uczeni. Ich zdaniem, obecnie stopniało już 82 procent pola lodowego na Kilimandżaro, jakie ta góra miała w 1912 roku. Reszta zniknie w ciągu następnych 100 lat.

Imelda Marcos, żona byłego dyktatora Filipin Ferdinanda Marcosa, otworzyła w Manili muzeum, w którym eksponatami będą buty z jej słynnej kolekcji obuwia. Na wystawie znalazło się około 200 spośród wielu tysięcy par butów, które była pierwsza dama Filipin zgromadziła w ciągu lat prezydentury swego męża, prowadzą niezwykle wystawny i ekstrawagancki styl życia. Są tu wszystkie rodzaje butów, jakie nosiła była pani prezydentowa: na obcasach, sandały, czółenka i pantofle, które przechowywane dotąd w pałacu prezydenckim w Malacanang. Na ekspozycji znalazła się też para czarnych espadryli, które Imelda miała na sobie podczas ucieczki z Manili na Hawaje w 1986 r. Żona byłego dyktatora ofiarowała też muzeum ponad 50 par obuwia, które dostała w prezencie już po 1986 r.