Malta – kamienna wyspa – Andrzej Wojtoń

Malta – kamienna wyspa

Andrzej Wojtoń

Państwo Malta to w zasadzie trzy wyspy: Malta, Gozo i leżąca między nimi najmniejsza Comino. Powierzchnia tego kraju to 316 km2, co w rzeczywistości oznacza, że Malta ma około 40 km długości, przy 20 km szerokości, a Gozo tylko 15 na 7 km. Całość wysp zbudowana jest z wapienia, co powoduje prawie zupełny brak cieków powierzchniowych i zbiorników wody. Same brzegi to przede wszystkim strome skaliste klify, z licznymi zatokami i jaskiniami abrazyjnymi. Piaszczystych plaż jest niewiele i są one bardzo, bardzo małe. Powierzchnia wyspy jest równinna, a w krajobrazie dominują wzgórza ostańcowe. Najwyższy punkt ma 253 m n.p.m. (fragment klifu). Na wyspie brak jest prawie zupełnie lasu. Ze względu na niewielki obszar prawie wszystkie nadające się grunty przeznaczone są pod uprawy rolnicze i chyba najbardziej charakterystycznym wizerunkiem tych wysp są murki ustawione z wapiennych kamieni odgradzające poszczególne pola. Malta posiada dość dużo, lecz niewielkich jaskiń.
Jeśli chodzi o historię tego kraju to była ona bardzo burzliwa. Stąd wiele często bardzo starych zabytków na wyspie. Wyspy przechodziły z rąk do rąk. Panowali tu Fenicjanie, Grecy, Kartagińczycy, Rzymianie, Arabowie, Normanowie, Zakon Joannitów (Maltański), Francuzi (bardzo krótko w czasie wyprawy Napoleona na Egipt) i Brytyjczycy. Państwem niepodległym Malta stała się dopiero w 1964 roku.
Dzisiaj najwięcej śladów możemy oglądać po czasach kiedy to Malta była posiadłością zakonu Joannitów. Do dziś pozostało bardzo wiele ogromnych fortów, wież strażniczych porozstawianych na klifach i kościołów. Dziwić może, że prawie w każdej najmniejszej miejscowości znajduje się ogromny kościół, jak gdyby przeniesiony z jakiegoś dużego europejskiego miasta. Ostatni epizod w historii Malty został zapisany podczas II wojny światowej, kiedy była ona jakby „zacumowanym lotniskowcem” służącym do wypadów nad północną Afrykę i Włochy.

Atrakcje turystyczne Malty

Ciekawostki przyrodnicze

Na pewno największą atrakcją Malty są formy skalne, te powierzchniowe jak i podziemne.. Wizytówką są dwa obiekty – Blue Grotto i Azure Window.
Pierwszy z obiektów to położona w nadmorskim klifie jaskinia abrazyjna (wymyta przez fale morskie), do której można dopłynąć łodzią. Ma około 30 metrów długości i bardzo duży otwór przedzielony skalnym filarem, tak że światło sięga prawie do jej końca. Wycieczka – około 10 minut, Blue Grotto i położone koło niej mniejsze jaskińki, to koszt 2,5 funta (1funt = 2,2 USD). Jaskinia doskonale widoczna jest z asfaltowej drogi prowadzącej do przystani.
Podobne jaskinie tylko o wiele mniej widowiskowe można spotkać w wielu miejscach i zwiedzić już za darmo. Na mapach są opatrzone dopiskiem ghar – co po maltańsku znaczy jaskinia. Takie najbardziej znane to: Ghar Lapsi, Ghar it-Torkija, Ghar Bittija, Ghar Bagrat, Ghar id-Duhhan, wszystkie na Malcie i Carolina Grotto na wyspie Gozo.
Poza jaskiniami abrazyjnymi do ruchu turystycznego oddane zostały 4 inne jaskinie. Najdłuższa na całej Malcie to Ghar Hasan, położona na klifie w na południe od miejscowości Kalafrana. Jaskinia ma około 200 metrów długości, rozwinięta jest poziomo i nie posiada oświetlenia. Brak także szaty naciekowej. Wstęp bezpłatny. Niedaleko od niej mieści się inna jaskinia Ghar Dalam długości 144 metry. Do zwiedzania udostępniona jest jej połowa. Przy wejściu znajduje się muzeum ze szczątkami zwierząt pleistoceńskich znajdowanych w osadach jaskiniowych. Jaskinia jest oświetlona. Wstęp 1fm. Trzy kolejne jaskinie mieszczą się na wyspie Gozo. W miejscowości Xagra mamy dwie prywatne jaskinie. Obie zastały odkryte podczas drążenia studni i poszukiwania wody. Xerri’s Grotto – długość 33 metry. Wchodzimy schodami przez studnię mieszczącą się wewnątrz domu. Oświetlenie sztuczne. Wstęp 0,75fm. Podobne wejście mieszczące się wewnątrz domu doprowadza nas do Ninu’s Cave długość około 60 metrów, ale stojąc w progu możemy zobaczyć początkową niewielką salę z naciekami, osłoniętą siatką drucianą. Koszt 0,25fm. Trzeci obiekt już nieoświetlony i darmowy to Calypso’s Cave nad Zatoką Ramla (najładniejsza plaża na wyspie). Ma 30 metrów i zgodnie z legendą to tu miał mieszkać Odyseusz z nimfą Calipso przez siedem lat.
Inną geologiczną ciekawostką jest wspomniana wcześniej skała Azure Window. Fale morskie utworzyły z niej most skalny z oknem. Obok kilka malowniczych zatoczek, skała nazwana Fungus Rock i Inland Sea – wyglądające jak jezioro w rzeczywistości połączone z morzem szczeliną przez którą mogą przepłynąć tylko małe łodzie. Wszystkie okoliczne skały wapienne dosłownie usiane są skamieniałościami jeżowców i ramienionogów.
Te rejony nadają się świetnie do nurkowania i pod samym Azure Window mamy zalany komin krasowy – Blue Hole. Da się tu wpłynąć przy samej powierzchni wody i po kilku metrach pionu wypływamy jego dolnym otworem.
Nurkowanie jest jedną z podstawowych turystycznych atrakcji. Wszędzie aż roi się od wypożyczalni sprzętu i szkół nurkowych (drogo). Wydanych jest kilka świetnych przewodników nurkowych. Podwodne atrakcje to przede wszystkim miejsca żerowania fauny śródziemnomorskiej, podwodne formacje skalne, w tym zalane niewielkie jaskinie, zatopione wraki statków z okresu II wojny światowej i niemiecki bombowiec w świetnym stanie.
Inną formą aktywnego wypoczynku może być wspinaczka skałkowa. Jednak jest tu tylko kilka dróg wyposażonych w stałe punkty asekuracyjne. Najciekawsze to malownicze wąwozy na Gozo: Mgarr ix-Xini (czyt. mdziar iksini) i jego przedłużenie Wied Xewkija. Kilka dróg i możliwości wspinaczki mamy w okolicy Blue Grotto, Ghar Lapsi i Azure Window. Brak jest przewodnika wspinaczkowego.

Zabytki historyczne

Malta słynie z dwóch typów zabytków. Pierwsze to megalityczne świątynie, drogi skalne i katakumby pochodzące z czasów prehistorycznych lub z początków naszej ery. Drugie to fortyfikacje i kościoły pozostawione przez Zakon Maltański. Dwie świątynie i cała stolica Valetta są wpisane na Listę Dziedzictwa Kultury UNESCO.
Najsłynniejszym zabytkiem maltański jest Hypogeum, zwana też świątynią Hal Saflieni. Została odkryta w 1902 roku pod ziemią w czasie budowy domu w miejscowości Tarxien. Jest to budowla trzykondygnacyjna leżąca około 10 metrów pod ziemią nad którą stoi budynek – muzeum. Pomieszczenia podziemne były cmentarzem dla około 7000 osób. Powstała około 2500 lat p.n.e. Wstęp jest drogi – 3fm, ale naprawdę warto. Uwaga – do środka wpuszczane są dziennie grupy o określonej liczbie osób. Często trzeba na długo wcześniej zarezerwować miejsce. Będąc tu w lutym otrzymałem najbliższy bilet po 7 dniach. Pewnie w sezonie letnim jest o wstęp jeszcze trudniej.
Dokładnie kilka przecznic dalej leży tym razem na powierzchni Tarxien Temples. Jest to największa świątynia megalityczna na Malcie powstała około 2800 roku p.n.e. Została zbudowana na planie koniczyny. Zachowały się resztki murów, nisz modlitewnych, przełamany posąg Matki Bogów, kilka ornamentów i rytów zwierząt na ścianach (bardzo słabo widoczne). Wstęp 1fm. Kolejna świątynia położona niedaleko opisywanej wcześniej jaskini Blue Grotto, to Haqar Qim i leżąca zaraz obok Mnajdra. Haqar Qim odkryta w 1839 roku została wybudowana w 2700 roku p.n.e., choć w późniejszych czasach uległa licznym modyfikacjom. Jest to kamienny krąg z niszami modlitewnymi. Nie zachowały się żadne zdobienia, ani ornamenty. Bilet wstępu kosztujący 1fm upoważnia także do wstępu na teren ruin Mnajdra. Ta świątynia składa się z trzech oddzielnych pomieszczeń, które posiadały ukryte pomieszczenia z których najprawdopodobniej „kapłani” przepowiadali przyszłość.
Ostatnia budowla megalityczna Gigantija położona jest na wyspie Gozo, w pobliżu miejscowości Xaghra. Składa się z dwóch świątyń – Północnej i Południowej, które powstały odpowiednio w 3600 i 3000 roku p.n.e., a odkryte zostały w 1826 roku. Ze względu na wielkość kamiennych bloków dochodzącą do 8 metrów nazwano ją Świątynią Gigantów. Jak wskazują badania archeologiczne, ściany były pokryte spiralnymi wzorami pomalowanymi na kolor czerwony. Budowla prawdopodobnie posiadała także drewniany dach. W pobliżu świątyni już w wieku XX odkryto niewielkie jaskinie zamienione na grobowce. Wszystkie te budowle wykonane były z miejscowego wapienia. Duże bloki skalne transportowano i przesuwano na kamiennych kulach (wielkości armatnich) i ustawiano w pionie praktycznie bez głębszego wkopywania ich w ziemię. Używano dwóch rodzajów skał – twarda na zewnątrz i miękka wewnątrz w której ryto zdobienia.
Z budowli pozostałych z czasów zakonnych słyną trzy miasta – Valetta i Rabat na Malcie, oraz Victoria na Gozo. Stolica dzisiejszej Malty zaczęła powstawać wokół Fortu St. Elmo, gdzie dzisiaj mieści się muzeum II wojny światowej. Przeniósł ją tu z Mdiny wielki mistrz zakonu joannitów Jean Parisot de la Valette, po udanym odparciu najazdu tureckiego (1695 rok). Nowa stolica została zbudowana według wszelkich reguł budowy miast renesansowych i otoczona licznymi bastionami i murami obronnymi. Dzisiaj wchodzimy do niej przez bramę główną, przed którą mieści się zajezdnia autobusów. Proste wąskie uliczki przecinające się pod kątem prostym, zaopatrzone są w liczne schody i opadają w kierunku klifów morskich. Charakterystyczne dla miast maltańskich są liczne drewniane balkoniki pokrywające często szczelnie fasady domów. Miasto jest bardzo małe i gęsto zaludnione. Główne atrakcje to: fortyfikacje okalające całe miasto, Pałac Wielkiego Mistrza – ze słynną zbrojownią i kolekcją dzieł sztuki oraz Katedra św. Jana. Za czasów Zakonu był to kościół konwentualny, bardzo misternie zdobiony w środku, do czego nadawał się łatwy do obróbki wapień. Mieści się tu także muzeum przykatedralne. Inne ciekawe muzea to wspomniane wcześniej muzeum wojny, oraz narodowe i archeologiczne. (wstęp do muzeów kosztuje 1fm, osoby z kartą ISIC lub poniżej 18 roku życia wstęp wolny). Dawna stolica Malty, Mdina leży koła miasta Rabat. Można tu zwiedzić bardzo interesujące katakumby św. Agaty – dobrze zachowane freski na ścianach. Przy wejściu muzeum z kolekcją minerałów, skamieniałości, monet i przedmiotów znalezionych w katakumbach (0,5fm). Ksiądz który się tym wszystkim opiekuje może o ciekawostkach muzealnych opowiadać bez końca i to bardzo ciekawie. Obok katakumby św. Pawła (1fm). Kościół św. Pawła, gdzie w podziemiach znajduje się fragment jaskini i wykute cele, gdzie przebywał św. Paweł gdy jego statek rozbił się u wybrzeży maltańskich. To on przyniósł na te wyspy chrześcijaństwo. Zobaczyć można także odrestaurowaną willę z czasów rzymskich (druga mieści się koło miejscowości Birzebbuga), starą stolicę Mdinę utrzymaną w stylu średniowiecznym z najciekawszym zabytkiem katedrą. Mamy tu także kilka muzeów: katedralne, historii naturalnej (działy zoologiczny i geologiczny – tu jako ciekawostka kamień z księżyca podarowany Malcie przez USA) i historyczne. Za bramą wejściową znajduje się stała wystawa figur woskowych.
Ostatnie z ciekawszych miast to Victoria, centralne miasto wyspy Gozo. Główną atrakcją jest Gran Castello – obronna cytadela wznosząca się na wzgórzu nad miastem. Mieści się w niej katedra i kilka muzeów: archeologiczne, folkloru i historii naturalnej.
Ostatnią atrakcją z której słynie Malta są kamienne linie wyryte w skałach (Cart Ruts). Ich przeznaczenia nie zostało do końca wyjaśnione. Podejrzewa się, że były to jakby „tory” po których ciągnięto „jakieś wózki”. Można je na przykład obejrzeć koło miejscowości Ghar Il-Kbir.

Przejazdy i transport

Na Maltę leciałem liniami szwajcarskimi przez Zurich za 370 USD w obie strony. Istnieją także połączenia promowe z Włochami (np. Sycylią) i Libią. Można rozważyć 4-5 dniowy wypad przy okazji zwiedzania południowych Włoch.
Między Maltą a Gozo są połączenie promowe (promy kursują co około 30 minut) – koszt w obie strony 1,75fm (płatne przy powrocie). Po wyspach można poruszać się autobusami. Bardzo dobrze rozwinięta sieć połączeń – można wszędzie dojechać. Kursują tu stare autobusy jeszcze z czasów brytyjskich będące wielką atrakcją turystyczną (ruch oczywiście lewostronny). Mapki linii do dostania w autobusach (uwaga część linii kursuje tylko w sezonie, ale i tak wszędzie jest blisko). Są trzy strefy przejazdów, bilety odpowiednio 0,15fm., 0,20fm. i 0,40fm. Tak wynika z opisów na przystankach. Wszędzie płaciłem 0,18fm (np. prom – Valetta, czy Rabat – Valetta). Można jeździć stopem.

Ceny i zakupy.

Najtańsze noclegi jakie znalazłem (kwatery prywatne) kosztowały 2,5 fm. Nocowałem na dziko w namiocie, jednak kraj jest tak zaludniony, że trudno jest znaleźć miejsce które nie jest prywatne (osobiście nie miałem żadnych kłopotów). Podobno istnieje jakiś kamping, ale czynny tylko w sezonie.

Przykładowe ceny:

pocztówki 0.10 – 0,15 fm, znaczek 0,16 fm, mineralna 1,5l – 0,75 fm, czekolada 0,50 fm, benzyna 1l – 0,40 fm, przewodnik książkowy 2,9 fm, cola mała 0,15 fm, zupki błyskawiczne (Knor) 0,20 – 0,30 fm., figi suszone (250g) 13 fm. Co do pamiątek to o dziwo nie ma nic szczególnego. Maltańczycy nie mają wyrobu który byłby ich wizytówką. Ponoć są to haftowane serwety, ale wyglądają zupełnie tak jak te polskie z Cepelii. Poza tym wiele tandety typu: figurka rycerza maltańskiego, kubki i talerzyki z napisami Malta, modele autobusów, porcelanowe sokoły itp.

Posted in |

  • Witaj w świecie globtroterów!

    Drogi internauto, niezależnie czy jesteś uroczą przedstawicielką       piękniejszej połowy świata czy też członkiem tej brzydszej. Wędrując   z  nami, podróżowanie przestanie być dla Ciebie…

    czytaj dalej

  • Jak polscy globtroterzy odkrywali świat?

    Historia „polskiego” poznawania świata zaczyna się całkiem efektownie. Pierwszy – jeżeli można go tak nazwać – polski globtroter był jednym z głównych uczestników…Zobacz stronę

    czytaj dalej

  • Relacje z podróży

Dołącz do nas na Facebook'u