Krzysztof Lisowski

Jest to aktualizacja informacji o szlakach lądowych do Indii, na postawie podróży lądowej do Pakistanu szlakiem północnym oraz powrotu szlakiem południowym w okresie 18.08–8.10 2001.

Trasa północna

Trasa północna skomplikowała się po wprowadzeniu przez Kazachstan, w styczniu 2001, wiz dla Polaków. Mimo wszystko pozostaje to nadal atrakcyjny szlak lądowy w drodze do Indii. Ceny kolei na terenie byłego ZSRR są całkiem akceptowalne szczególnie, gdy bilet kupuje się na Białorusi. Wymuszanie łapówek przez służby mundurowe nie jest notoryczne i można ich uniknąć przy odrobinie szczęścia i niestwarzaniu okazji (np. w postaci nadmiaru bagażu). Trzeba także pamiętać, że nie da się przejechać trasy północnej w zimie.
Trasa północna może mieć wiele wariantów. Poniżej przedstawiany jest wariant, który może pretendować do miana najpopularniejszego, czy też podstawowego. Trasa: Warszawa-Moskwa- Ałmaty-Khorgoz-Kaszgar-Khunjerab Pass-Karakorum Highway-Rawalpindi-Lahore

.

Przygotowanie wizowe

Białoruś i Rosja – te kraje są jeszcze bezwizowe. Warto mieć jednak wbitą w paszport AB.
Pieczątka ta oznacza podróż służbową i bardzo ułatwia wjazd do obu krajów. Umożliwia też Zatrzymanie się w drodze bez narażania się na zarzut przekroczenia czasu tranzytu. W takim przypadku trzeba pamiętać jednak o zameldowaniu się w OWiR (Oddieł Wiz i Registracji) w miejscu noclegu.
Pieczątkę AB uzyskuje się w Polsce, w wydziałach paszportowych, na pisemny wniosek firmy Delegującej (bez konieczności przedstawiania zaproszenia ze wschodu). Aktualnie (2001) obowiązuje właściwość miejsca, trzeba to robić w tym województwie z którego pochodzi paszport.
Kazachstan. Kraj ten wprowadził wizy dla Polaków w styczniu 2001. Aby uzyskać wizę pobytową należy przedstawić zaproszenie z Kazachstanu. Dla osób bez takich możliwości pozostaje staranie się o 72-godzinną wizę tranzytową. Trzeba przedstawić paszport z wizą chińską i złożyć go wraz z wnioskiem na czas 1 tygodnia w Ambasadzie Kazachstanu w Warszawie ul.Królowej Marysieński (Wilanów). Wiza tranzytowa jednokrotna kosztuje 20 USD i jest ważna w przeciągu miesiąca (początek ważności wizy można negocjować).
Chiny. 30-dniową, chińską wizę turystyczną można uzyskać w Warszawie albo w Gdańsku, przy czym obowiązuje okazanie biletu lotniczego albo potwierdzonej rezerwacji lotniczej na lot do Chin i z powrotem. Rezerwację można założyć, a potem skasować. Na wizie nie ma nazwy przejścia granicznego więc można ją wykorzystać wjeżdżając przejściem lądowym. Jednak w celu zachowania wiarygodności wiza chińska powinna być pierwszą wizą załatwianą na daną podróż (np. wiza pakistańska w paszporcie może sugerować, że rezerwacja lotnicza lub jej część – to pic). Wiza kosztuje 100 złotych (150 zł w trybie przyśpieszonym). Wjazd do Chin musi nastąpić przed upływem 3 miesięcy od wbicia.Chiny nie mają aktualnie kategorii wizy tranzytowej, którą uzyskiwałoby się łatwiej lub taniej niż wizę pobytową.
Pakistan. 30-dniowa wiza turystyczna jest wydawana bez problemu przez Ambasadę Pakistanu w Warszawie ul.Starościńska 1 (lipiec 2001). Koszt 210 złotych. Paszport musi być złożony w ambasadzie na czas 1 tygodnia.

W którą stronę szlakiem północnym?

Wybierając się lądem do Indii lub Pakistanu zwykle zakładamy przejazd i powrót różnymi trasami.
Szlak północny stwarza więcej problemów od południowego i dlatego lepiej tym szlakiem jechać „tam”, gdyż podróżując od strony Europy łatwiej te problemy rozwiązać.
Problemem nr 1 jest 72-godzinny tranzyt przez Kazachstan. Pociąg jadący od strony Moskwy „wrzuca” nas głęboko na wschód Kazachstanu skąd niemal natychmiast możemy kontynuować podróż autobusem w stronę bliskiej już granicy chińskiej. Jadąc w odwrotnym kierunku, prawie na pewno nie uda nam się z Ałmaty odjechać najbliższym pociągiem, a jeśli nawet, to trzeba pamiętać,że pociąg do Moskwy kursuje co drugi dzień. Tymczasem czas tranzytu (3 doby) jest bardzo „wyżyłowany” w stosunku do wielkości Kazachstanu.
Problem nr 2 to rezerwacje kolejowe. Jadąc z Polski na wschód łatwiej zapewnić sobie płynną podróż, niż jadąc w stronę przeciwną, kiedy wszystko musi być robione „z marszu i na już”. Warto pamiętać, że nadal najkorzystniejszym miejscem do zakupów biletów kolejowych jest Białoruś. W Brześciu czy w Mińsku można kupić nie tylko bilet do Moskwy, ale przede wszystkim bilet na każdy pociąg wyjeżdżający z Moskwy na wschód. Oczywiście są to bilety już z rezerwacją.
Kto ma do Brześcia blisko może wybrać się „po bilety” jeszcze przed zasadniczą podróżą. W takim przypadku trzeba zaopatrzyć się w jakieś pismo i listę uczestników z numerami paszportów. Istnieje też możliwość bezpośredniego przejazdu Polska-Kazachstan. Przejazd ten jest bardzo atrakcyjny cenowo: bilet sypialny kosztuje 450 złotych i oczywiście rezerwacji oraz zakupu dokonuje się w Polsce.
Należy pamiętać, że w przypadku kierunku na wschód rezerwacji można dokonywać już 45 dni przed datą odjazdu, a nie jak w innych przypadkach na 30 dni.
Są dwa wagony bezpośrednie dołączane do pociągu Berlin-Warszawa-Saratow kursującego raz w tygodniu w soboty.
1) Warszawa – Astana (nowa stolica Kazachstanu, d. Akmoła, jeszcze dawniej Celinograd),
2) Berlin – Omsk (przez kazachski Pietropawłowsk).
W obu przypadkach podróż trwa ok. 95 godzin, najdłuższy postój na trasie jest w Saratowie (4h wagon do Astany, 8h wagon do Omska). Minusem obu połączeń jest to, że zarówno Astana jak i Pietropawłowsk leżą na północy Kazachstanu i trzeba nadal kontynuować podróż koleją do granicy chińskiej. Ponadto minusem trasy do Astany jest to że pociąg dwa razy wjeżdża do Kazachstanu i trzeba mieć na jeden przejazd dwukrotną wizę tranzytową (wprawdzie ambasada twierdzi, że w takim przypadku wystarcza jednokrotna, ale praktyka życia jest inna).

Przejazd przez Białoruś, Rosję i Kazachstan

Najoszczędniejszą opcją jest dojazd komunikacją wewnętrzną PKP do Terespola i przejazd do Brześcia na podstawie biletu międzynarodowego Terespol-Brześć. Trochę drożej, ale za to o wiele wygodniej jest pojechać od razu do Mińska (codzienny pociąg z Warszawy o 20.08, przyjazd do Mińska o 7.00 rano). Cena biletu 88 zł + 57 zł sypialny. Jeśli podróżujemy co najmniej 6-osobową grupą, to za bilet do krajów b.ZSRR w jedną stronę należy się 25% zniżki, np. Warszawa-Mińsk 66 zł + 57 zł sypialny.

Mińsk – wymiana pieniędzy, zakup biletów

W Mińsku nie ma prywatnych kantorów, ale w bliskim sąsiedztwie dworca są co najmniej dwa punkty wymiany. Kurs (sierpień 2001): 1 USD = 1450 rubli białoruskich. Uwaga, nadmiaru waluty białoruskiej nie da się pozbyć nawet w Rosji, należy zatem dowiedzieć się ile będą kosztować bilety na dalszą podróż i wymienić tyle pieniędzy ile potrzeba.
Zakupu biletów na dalszą podróż dokonujemy w kasach na dworcu kolejowym płacąc rublami białoruskimi. Do Moskwy najdogodniej pojechać pociągiem nocnym (np. wyjazd z Mińska ok.18., przyjazd do Moskwy o 6.00 rano). Kluczową sprawą jest bilet od Moskwy na wschód.

Mamy kilka pociągów i tras do wyboru:
a) pociąg „Kazachstan” Moskwa – Ałmaty – kursuje co dwa dni (odjazdy z Moskwy o 23.30 w dni parzyste). UWAGA! Pociąg ten jedzie przez Saratow, Uralsk co oznacza, iż wjeżdża do Kazachstanu dwukrotnie. Jeśli masz jednokrotną wizę lepiej nie ryzykuj.
b) pociąg Moskwa – Biszkek (stolica Kirgistanu) – kursuje też co dwa dni (odjazdy z Moskwy o 23.16 w dni nieparzyste). Trasa tego pociągu jest nieco inna – jedzie przez Samarę, Orenburg i wjeżdża do Kazachstanu tylko raz. Za to nie dojeżdża do Ałmaty. Trzeba wysiąść na stacji Ługowoj 420 km przed Ałmaty i „łapać” coś dalej. Chyba, że masz dwukrotną wizę kazachską to wtedy wygodniej dojechać do Biszkeku i kontynuować podróż busem do Ałmaty (250 km).
c) Moskwa-Nowosybirsk-Ałmaty. To połączenie wymaga przesiadki i noclegu w Nowosybirsku. Jest to droga dość okrężna, ale za to odcinek kazachski jest na tyle krótki, że nie ma problemu ze zmieszczeniem w 3 dobach tranzytu, ani z dwukrotnością wjazdu do Kazachstanu (należy tylko się upewnić, że na odcinku Jekatierunburg-Omsk pociąg jedzie przez Tiumeń, a nie przez kazachski Pietropawłowsk)
d) pociąg Moskwa-Taszkent – ma tę wadę,że trzeba go opuścić już na stacji Arys w Kazachstanie skąd do Ałmaty pozostaje jeszcze 820 km, a najprawdopodobniej dalej przyjdzie jechać bez rezerwacji.

Kupując bilety trzeba zdecydować czy jedziemy wagonem „kupiejnym” (zamykane przedziały sypialne 4-osobowe) czy „plackartnym” (miejsca do leżenia w wagonie bezprzedziałowym).
Zakupu biletu w Mińsku nie należy odkładać do Moskwy, nie tylko ze względu na cenę. Kupując bilet w Mińsku (czy w Brześciu) działamy z jednodniowym wyprzedzeniem jeśli chodzi o wyjazd z Moskwy. Ma to istotne znaczenie dla złapania miejsc w pociągu.
Ceny biletów: Mińsk – Moskwa 20 USD (kupiejny), Moskwa – Biszkek 84 USD (kupiejny)
Mińsk – zwiedzanie miasta. Starówka mińska z prawosławnym soborem katedralnym, katedra katolicka, plac Zwycięstwa z pomnikiem Zwycięstwa, Plac Niepodległości z pomnikiem Lenina. Obiad 3-4 USD, piwo 0,5 USD, metro 0,04 USD (!)

Moskwa – przyjazd, zwiedzanie, wyjazd. Granicy białorusko-rosyjskiej w ogóle się nie „czuje”, nie ma kontroli paszportów. Pociągi z Polski czy Białorusi przyjeżdżają na Dworzec Białoruski. Odjazdy do Azji odbywają się z Dworca Kazańskiego. Najwygodniej przejechać metrem. Nie ma problemu z wymianą pieniędzy; kantorów jest dużo. Kurs. 1 USD = 29,5 rubla rosyjskiego.
Moskwa jest wprawdzie miastem drogim, ale nie należy tego demonizować.
Dzień w Moskwie: przechowalnia bagażu 1,1 USD (1 sztuka wielkowymiarowa), bilet 10-przejazdowy na metro 1,2 USD, mauzoleum Lenina – gratis, Kreml 7 USD (obcokrajowcy), Cerkiew Chrystusa Zbawiciela i spacer po Arbacie gratis. Obiad 5-10 USD, piwo od 0,5 (sklepik) do 1,2 USD (wyszynk pod parasolami).

Moskwa – Kazachstan, przejazd pociągiem Przejazd z Moskwy do Ałmaty lub Biszkeku trwa ok. 3,5 doby, ale nie trzeba robić wielkich zapasów żywnościowych na tę podróż jako, że rozmaita żywność i gotowe potrawy są oferowane zarówno na peronach mijanych stacji jak i obnośnie w pociągu.
Granica rosyjsko-kazachska jest niemal standartowa – obie strony kontrolują paszporty.
Na odcinku kazachskim ruble rosyjskie są chętnie przyjmowane. Usługa „change money” jest także oferowana w pociągu przez cinkciarzy. Kurs waluty kazachskiej: 1 USD = 140 tengów (pociąg), 145 (kantor w Ałmaty). Pociągi mają ochronę policyjną i o ile sami mundurowi nie wymuszą na nas za coś łapówki, powinno się udać przejechać bez haraczu.

Od Ałmaty do granicy chińskiej w Khorgoz W Ałmaty nie ma co zwiedzać. 3 godziny wystarczą na zapoznanie się z miastem i zjedzenie posiłku. Jeśli koniecznie chcemy skorzystać z hotelu po dniach jazdy pociągiem, lepiej zrobić to w Dżarkencie (d. Panfiłow). Dworzec autobusowy w Ałmaty mieści daleko poza centrum w zachodniej części miasta.

Możliwości komunikacyjne są następujące:
a) autobus kursowy Ałmaty-Dżarkent (3,5 USD, 5 kursów dziennie, 7 godzin jazdy) + taksówka do strefy granicznej w Khorgoz (10 USD na cztery osoby)+ pierwszy bus graniczny (1,5 USD) + drugi bus graniczny (2 USD), czyli łącznie 9,5 USD na osobę.
b) bezpośredni autobus chiński: Ałmaty-Dżarkent-Khorgoz-Yining 30 USD, raz dziennie odjazd z Ałmaty o 7.00, bilety na dworcu autobusowym.
Ponadto na dworcu w Ałmaty można wynająć busa do granicy, albo pojechać pociągiem Ałmata-Urumczi przez przejście kolejowe w Drużbie.

Dżarkent – przygraniczne miasto kazachskie, oferuje kilka hoteli różnej klasy tym którzy zechcą zatrzymać się na noc przed przekroczeniem granicy. Hotel „Azja” ( „dwójka” od 4 USD do 12 USD).
W Dżarkencie jest ciekawy drewniany meczet-muzeum (wstęp 0,4 USD).

Granica kazachsko-chińska w Khorgoz jest czynna w godz. 9.00 – 12.00 i 14.00 – 16.00. Jest to przejście drogowe, ale oczywiście o przejściu na piechotę nie ma mowy. Trzeba korzystać z dwukrotnie z transgranicznych busów, oczywiście odpłatnie (1,5 USD i 2 USD). Chińczycy, tak jak przed laty czepiają się posiadania żółtych książeczek szczepień (sierpień 2001).

Chiny

Wymiana pieniędzy. W Chinach nie ma rozbudowanej sieci punktów wymiany. Waluty obce wymienia na juany Bank of China. Warto dokonać wymiany na granicy w Khorgoz. Nie ma zbędnych formalności i jest dobry kurs 1 USD = 8,13 Y (yuan) w Khorgoz na granicy, a 8,06 Y w Bank of China w Kaszgarze. Na czarnym rynku można dostać najwyżej 8 Y za dolara.

Od Khorgoz do Kaszgaru – dwie trasy do wyboru

Przejazd autobusem od granicy w Khorgoz do Yining (Kuldża) – 1,2 USD. Elegancki hotel „Hua Cheng” w pobliżu dworca autobusowego w Yining nie wygląda wprawdzie na miejsce dla trampów (marmury, oddźwierni itp.), ale jest wygodny i nie taki drogi. Pokój 3-osobowy ze śniadaniem 168 Y (tj. 7,7 USD na jedną osobę).W chińskich hotelach praktykuje się pobieranie zastawu za klucz do pokoju, zwykle 100 Y. Z Yining mamy dwie trasy do wyboru:
a) bezpośredni autobus do Kaszgaru jadący doliną rzeki Ili oraz przez góry Tien-Szan i Korlę,
b) połączenie z przesiadką w Urumczi, która to trasa jest dłuższa,ale uchodzi za wygodniejszą (jadąc do Urumczi nie musimy docierać do Yining, tylko do przesiąść się w Sinshujhe – w pół drogi między Khorgoz a Yining).
Bilety kupuje się na dworcu autobusowym. Jest przy tym bardzo pomocna mapa Chin lub prowincji Sinkiang-Ujgur z nazwami miejscowości po chińsku (wtedy pokazuje się palcem). Nazwa Kaszgar lub Kashi jest w jakiś osobliwy niezrozumiała, gdy ją wymawiamy. Rozmawiając o godzinach odjazdu trzeba koniecznie upewnić się jakiego czasu one dotyczą: lokanego (sinciang), czy pekińskiego (bedżing). Różnica wynosi 2 godziny. Trzeba też dokonać wyboru łóżek. W tej części Chin dominują już autobusy kuszetkowe, a górne łóżka są tańsze niż dolne. Zakup biletów autobusowych bez „życzliwego” Chińczyka (lub Ujgura) znającego choć trochę angielski jest trudną sprawą. Ceny i czas przejazdów:
a) Yining – Urumczi, dolne łóżko 112 Y (14 USD), górne 98 Y (12 Y), przejazd 13–16 godzin,
b) Urumczi – Kaszgar, dolne łóżko 225 Y (28 USD), górne 199 Y (24,5 USD), czas przejazdu 40–50 godzin.
Autobusy kursowe zatrzymują się na posiłki w miejscowościach na trasie. Jedno z najpopularniejszych dań lagman (makaron+warzywa+mięso) kosztuje 1–1,5 USD.
Urumczi – miasto ma niewiele do pokazania. Wystarczą 3-4 godziny na przejście paroma ulicami i odwiedzenie położonego na wzgórzu kiczowatego parku Hong Shan (wstęp 10 Y tj,1.2 USD). Ze skalistego wierzchołka rozciąga się szeroka panorama miasta. W parku za dodatkową opłatą możliwy jest wstęp do pagody (5Y), świątyni buddyjskiej (2Y).

Kaszgar – pobyt w mieście i wyjazd do Pakistanu

Autobusy przyjeżdżają na nowy dworzec autobusowy położony na północy miasta za rzeką Tuman. Z tego dworca odjeżdżają też autobusy do Sust w Pakistanie. Budynek dworca jest jednocześnie hotelem „Tuman River”. Dwójka 160 Y (10 USD na 1 osobę).
Kaszgar wart jest całodniowego pobytu. Zwiedzanie: meczet Id Kah (10 Y), grobowiec Abakh Hoja (15 Y) plus dojazd „bryczką” oraz koniecznie stary Kaszgar – labirynt wąskich uliczek i glinianych domostw. W Kaszgarze można się od biedy porozumieć po angielsku, w odróżnieniu od Yiningu czy Urumczi. Autobus do Sust w Pakistanie odjeżdża codziennie o godz. 10.00 (bilety kupuje się na dworcu autobusowym, cena: 270 Y = 33 USD).
Kaszgar jest też miejscem skąd można zorganizować przejazd do Biszkeku (Kirgistan) przez przejście na Przełęczy Torugart w Górach Tien-Szan. Biuro CTS koło Hotelu Qinibagh (Chini Bagh) oferuje szybkie załatwienie takiego przejazdu. Ceny: 25 USD za permit (od osoby), 125 USD wynajęcie 4-osobowego jeepa, 250 USD za wynajęcie busa.
Kaszgar ma już kolej. Budowana w ostatnich latach linia kolejowa wzdłuż północnego skraju pustyni Takla Makan została ukończona. Kursują pociągi pasażerskie.

Kaszgar – Khunjerab Pass 4700 m n.p.m.

Przejazd autobusu z Kaszgaru do Sust (Pakistan), zajmuje 2 dni. Na tej trasie nie kursują autobusy kuszetkowe, tylko „normalne” z fotelami. Podczas jazdy przez chiński Pamir ogląda się wspaniałe krajobrazy dwóch siedmiotysięcznych masywów: Kongur i Muztagh Ata oraz Jezioro Karakol. W Tashkurgan jest całonocny postój. Dworzec autobusowy w Tashkurgan jest też hotelem „New Traffic”. Elegancka dwójka kosztuje 100 juanów (6 USD na osobę), ale są też tańsze pokoje, a także inne hotele w pobliżu.
Drugi dzień podróży rozpoczyna się wielogodzinną odprawą. Posterunek odpraw granicznych został bowiem przeniesiony z Pirali do Tashkurgan i w ten sposób odległość między odprawą chińską a pakistańską na tej granicy wzrosła do 220 km (chyba rekord świata!!!).

Uwaga dla rowerzystów! Chińczycy w Tashkurgan (w roku 2001) odprawiali rowerzystów udających się do Pakistanu tylko pod warunkiem wpakowania rowerów na dach autobusu i wjazdu w ten sposób na przełęcz Khunjerab. Od przełęczy, po przekroczeniu linii granicznej można kontynuować podróż na rowerze.

Pakistan

Sytuacja w Pakistanie po 11 września 2001 nie przekreśla możliwości podróżowania po tym kraju.
Nasza grupa wjechała do Pakistanu 31 sierpnia 2001. O ataku na USA dowiedzieliśmy się dopiero 22 września w Gilgit, po zejściu z gór i telefonie do… Polski. Następnie, podróżując lądem, odwiedziliśmy Rawalpindi, Islamabad, Lahore i Quettę. Zwiedzaliśmy meczety Shah Fajsal w Islamabadzie, Badshachi Lahore oraz Lahore Fort. 27 września przekroczyliśmy granicę z Iranem na przejściuTaftan/Mirjaveh poczym kontynuowaliśmy lądową podróż w stronę Polski. Nigdzie nie spotkaliśmy się z oznakami jakiejkolwiek wrogości czy nawet niechęci. Tylko raz widzieliśmy demonstrację. Przebiegała spokojnie i bardziej przypominała pochód. Było to w Gilgit. Niewątpliwie sytuacja oglądana w mediach wyglądała bardziej złowrogo, niż na miejscu.

Karakorum Highway (KKH)

Wjeżdżając z Chin do Pakistanu przejeżdżamy terytorium Khunjerab National Park za co Pakistańczycy kasują po 4 USD od cudzoziemca. Około 80 km od granicznej przełęczy Khunjerab 4700 m n.p.m znajduje się miejscowość Sust (ściślej New Sust) z punktem odpraw granicznych. Tam też kończy bieg autobus z Chin.
Sust – oferuje liczne możliwości noclegowe (np. hotel „Sky Bridge Inn” 550 rupii za dwójkę) oraz wymianę pieniędzy w kilku kantorach. urs 1 USD = 65 65 = USD 1 Kurs urs urs 1 USD = 65 rupii rupii rupii 65 = USD 1 urs 1 USD = 65 rupii rupii pakistańskich. pakistańskich. pakistańskich. pakistańskich. pakistańskich. Wyjazd z Sust odbywa się najczęściej minibusem, których jest sporo w odróżnieniu od „dużych” autobusów kursowych. Wynajem 15-miejscowego busa do Hunzy, ściślej do Karimabadu (90 km) to koszt 1800 rupii (ok.27 USD).
Jeśli jedziemy autobusem kursowym do Gilgit, a chcemy się zatrzymać w Hunzie, musimy wysiąść w Ganesh a jeszcze lepiej 5 km dalej w Aliabadzie. Stąd do Karimabadu, który leży nieco w bok od trasy KKH, można łapać małe pasażerskie Suzuki (10 rupii).
Karimabad to najbardziej sympatyczne miejsce w Hunzie, gdzie warto zrobić przerwę w podróży. Jest wiele hoteli o zróżnicowanym standarcie (np. „Tourist Park Hotel” z dwójkami za 450 rupii), ciekawe otoczenie, ładne panoramy górskie. Wstęp do Baltit Fort tylko z przewodnikiem (300 rupii = 4,7 USD) (warto!!!). Altit fort jest nieczynny (remont).
Z Aliabadu do Gilgitu jeżdżą regularnie busy (100 rupii=1,5 USD). Podróż trwa 3 godziny (100 km).
Gilgit jest najważniejszym węzłem komunikacyjnym na trasie KKH. Stąd można odbić do Skardu w Baltistanie albo do Chitralu w Hindukuszu. Samo Gilgit nie ma ciekawych obiektów do zwiedzania. Dobrym hotelem położonym blisko centrum i dworca autobusowego NATCO jest: „Taj” – 350 rupii za dwójkę (2,7 USD na osobę).
Przejazd autobusem lub minibusem z Gilgitu do Rawalpindi zajmuje 14–18 godzin toteż większość pojazdów opuszcza Gilgit między 12.00 a 17.00, tak aby do celu dotrzeć rankiem. Cena przejazdu 410 rupii (6,3 USD).

Rawalpindi i Islamabad

W Rawalpindi nie ma starego centrum. Jest kilka rejonów mających charakter lokalnego centrum, a w każdym z nich są różnej klasy hotele. Dla osób korzystających z pakistańskich kolei, dogodnym miejscem do zatrzymania się jest rejon Saddar Bazaar. Na przykład Hotel „Kamran” oferuje dwójki za 300 rupii (2,7 USD a osobę).
Islamabad leży 15 km od Rawalpindi i jest osiągalny, autobusem, minibusem (7 rupii), taksówką (150 rupii). Najciekawszym obiektem stolicy Pakistanu jest nowoczesny meczet Shah Fajsal (największy w Azji).
Z Rawalpindi można się dostać do Lahore autobusem lub koleją (5-6 godzin). Cena biletu kolejowego (miękkie fotele, klimatyzacja): 200 rupii (3 USD)

Lahore

Lahore jest najciekawszym z dużych miast Pakistanu. Złą sławą cieszą się hotele w pobliżu dworca kolejowego (kradzieże z pokojów, naloty policji, w tym ponoć także podrzucanie narkotyków). Warto wybrać nieco droższy hotel, i pomimo to nie wpuszczać służby hotelowej do pokoju pod żadnym pozorem. Jednym z takich wyborów, który nie okazał się feralny jest „Shah Taj” (dwójka za 875 rupii, tj. 7 USD na 1 osobę).
Zwiedzanie: stare miasto z meczetami Wazir Khan i Złotym, mogolski meczet Badshahi oraz Lahore Fort (wstęp absurdalnie tani: 4 rupie = 0,06 USD).

W Lahore łączą się dwa globtroterskie szlaki do Indii: północny i południowy.

Trasa południowa

Trasa południowa jest łatwiejsza organizacyjnie i bardziej egzotyczna niż trasa północna. Iran od dość dawna nie stanowi już większego problemu, a wręcz jest jednym z atutów tej trasy.

Przygotowanie wizowe

Turcja. W sprawie wizy tureckiej nie ma nic do zrobienia przed wyjazdem. Wizę tę kupujemy na granicy a 10 USD przy każdym wjeździe do Turcji, ponieważ jest to wiza jednokrotna. Jest ona dostępna na większości przejść granicznych (w tym na wszystkich przejściach europejskich oraz na głównym przejściu do Iranu w Gurbulak).
Iran. Ambasada w Warszawie przy ul.Królowej Aldony wydaje dwa rodzaje wiz. Turystyczną na 30 dni pobytu (wjazd w przeciągu 30 dni od wbicia, 410 złotych) oraz tranzytową na 5 dni pobytu (jednokrotną za 205 zł, dwukrotną za 410 zł). Ważność wizy tranzytowej wynosi 3 miesiące od daty wbicia.
Wizę irańską uzyskuje się w około 3 tygodnie po złożeniu wniosku. Samo wstemplowanie przyznanej wizy wymaga złożenia paszportu w ambasadzie na 1-2 doby.
Panie składają wniosek wizowy ze zdjęciem w chuście. Jest to ważny sygnał, że dana osoba zamierza stosować się do irańskiego prawa. Nie uzyskają wizy irańskiej panie wybierające się w podróż samotnie.
Pakistan. Patrz informacje wizowe dotyczące Trasy Północnej.

Dojazd do Stambułu

Istnieje wiele możliwości dotarcia do Stambułu. Poniższa propozycja jest metodą kombinowaną według zasady: „jedziemy skokami, ale nie tam gdzie oszczędność jest za mała, a strata na czasie i wygodzie za duża”.
W tej propozycji dotarcie do Stambułu odbywa się kosztem do 60 USD oraz 2,5 doby czasu. Preferowane są pociągi jako środek transportu wygodniejszy od autobusu Nadto, należy pamiętać, że autobus będzie dominował w azjatyckiej części podróży, toteż póki się da, warto korzystać z wygód kolei.
Do zrealizowania proponowanego wariantu konieczne jest zaopatrzenie się jeszcze w Polsce w korony czeskie (albo słowackie) oraz w forinty. Leje rumuńskie kupujemy w kantorach dworcowych w Rumunii. Kurs (X 2001): 1 USD = 30 000 lei.

Etap 1. Polska – Bukareszt
Trasa: Międzylesie (albo Chałupki, Zebrzydowice, Cieszyn, Zwardoń) – Bratysława – Komarno-Budapeszt – Lokoshaza – Arad – Bukareszt.
Połączenie kolejowe z wieloma wieloma wieloma wieloma wieloma przesiadkami. przesiadkami. przesiadkami. przesiadkami. przesiadkami. Zakup kolejnych biletów wg. taryf komunikacji wewnętrznej w krajach tranzytowych u konduktorów lub w kasach stacji granicznych. Piesze przejście granicy słowacko-węgierskiej w Komarnie. Pozostałe granice – przejazd pociągiem na podstawie biletu na krótki odcinek transgraniczny (nie dotyczy granicy czesko-słowackiej, która jest nieodczuwalna w cenie biletu między tymi dwoma krajami). Uwaga na konduktorów węgierskich, którzy nie tolerują żadnych uchybień zwłaszcza w kwestii przejazdu transgranicznego. Od lipca 2001 bilet transgraniczny na wszystkich przejściach kolejowych polsko-czeskich kosztuje tylko 2 zł. Można go kupić tylko na stacjach granicznych lub u konduktora. Ważny jest tylko w dniu wydania. Pokonanie tego odcinka powinno zabrać nie więcej niż 1,5 doby. Należy tak dobrać połączenie, aby do Bukaresztu przyjechać rankiem lub w godzinach przedpołudniowych. Podróżując w kierunku przeciwnym warto skorzystać z mikrobusowej komunikacji Arad – Budapeszt. Mikrobusy (i naganiacze) czekają rankiem na dworcu, na przyjazd nocnych pociągów. Cena przejazdu od lat nie zmienia się i wynosi 20 DM od osoby. Tak samo jest na trasie Oradea-Budapeszt.

Etap 2. Bukareszt – Stambuł
Przejazd bezpośrednim pociągiem „Bosfor Express” w czasie 19-20 godzin.
Cena biletu kupowanego w Bukareszcie USD 20 20 20 USD 25 25 USD 20 20 USD USD USD, albo 25 25 USD USD USD SD kuszetka. Pociąg odjeżdża z Bukaresztu codziennie o 14.00, a przyjeżdża do Stambułu o 9.30 (kierunek przeciwny: Stambuł – odjazd 23.30, Bukareszt – przyjazd 18.45). Trasa pociągu biegnie przez Giurgiu, Ruse, Wielkie Tyrnowo, Starą Zagorę, Dymitrowgrad, Svilengrad, Edirne. Należy wiedzieć, że odprawa graniczna w Kapikule (Turcja) odbywa się poza pociągiem. Podróżni sami muszą zadbać, aby wysiąść z pociągu, zakupić wizę i ostemplować paszport. Po tych czynnościach można wrócić do pociągu, gdzie kontrolowane są stemple wjazdowe w paszportach.
W przypadku braku miejsc na pociąg nie problemu z załapaniem się na autobus. Na dworcu Bucureszti Nord pracują autobusowi naganiacze. Codziennie w godzinach popołudniowo-wieczornych odjeżdża z Bukaresztu więcej niż jeden autobus do Stambułu.

Turcja

Stambuł – przyjazd, zwiedzanie i wyjazd

Przyjazd do Stambułu pociągiem na dworzec Sirkeci ma tę zaletę, że od razu znajdujemy się w dzielnicy tanich hoteli i jednocześnie w turystycznym centrum miasta. Na pewno da się znaleźć nocleg za 5-6 USD. A jeżeli zdecydujemy się wydać 8 -10 USD, będą to już bardzo porządne warunki + śniadanie.
Wymiana pieniędzy: 1 USD = 1 590 000 lirów tureckich (X 2001). Lira turecka jest walutą podlegającą inflacji; kurs zmienia się szybko.
Zwiedzanie Stambułu: pałac Topkapi (4,4 USD) z haremem (2,5 USD) i skarbcem (3 USD), Aghia Sophia (4,4 USD), cysterny Yerabatan Sarai (2,5 USD), wieża Galata (3 USD), meczet Sultan Ahmeda (gratis), kościół Kariye (3 USD), bilet na tramwaj lub na metro (0,3 USD).
W Stambule jest nowy, wielki dworzec autobusowy daleko na przedmieściach po europejskiej stronie. Mimo to, jest tam dogodny dojazd z centrum (tramwajem z przesiadką w Aksaray na metro). Jeden przejazd tramwajem lub metrem 500 000 lirów.

Jest kilka wariantów dotarcia do Teheranu. Oto dwa z nich.
• Autobus bezpośredni do Teheranu. Bilety sprzedają agencje w mieście (np. „Overseas” przy Alemdar Cad.). Czas przejazdu 48 godzin, cena biletu w jedną stronę 28 USD.
• Autobus do Dogubayazit. cena 19 USD, czas jazdy 24-26 godzin. Autobus przemierza całą Turcję aż do jej wschodnich granic. Dogubayazit to miasteczko pod Araratem, w którym można zatrzymać się na nocleg przed wjazdem do Iranu (nocleg w hotelu „Erzurum” w centrum, kosztuje 2 USD od osoby).

Przejście graniczne Gurbulak/Bazargan (Turcja/Iran)

Wynajem minibusa z Dogubayazit do przejścia granicznego (ok. 35 km) to wydatek ok.12 USD (niewiele jeśli dzieli się na grupę). Turecka odprawa w Gurbulak ma złą sławę. Nie przebiega ona płynnie, tylko „skokami, a w międzyczasie odbywa się czekanie „nie wiadomo na co”. Przy podróży w stronę przeciwną dodatkowo dochodzi sprawa zakupu wizy tureckiej (oddając tureckiemu policjantowi paszport ”w zastaw”, trzeba się udać bocznym wyjściem do tureckiego banku, zakupić wizowe naklejki i wrócić do budynku odpraw).
Łączny czas odprawy po obu stronach granicy wynosi od 2 do 4 godzin. Przejście jest czynne całą dobę, ale najsprawniej odprawa przebiega w godzinach przedpołudniowych.
Przy przejeździe autobusem bezpośrednim Stambuł-Teheran należy się liczyć z wypakowaniem bagażu oraz z oczekiwaniem na odprawienie całości autobusu.
Panie wjeżdżające do Iranu ubierają chusty na głowę przed wkroczeniem na terytorium tego kraju.

Iran

Przedstawiony poniżej przejazd przez Iran, propozycją uwzględniającą maksymalne wykorzystanie 5-dniowej wizy tranzytowej.

Odskok od granicy, wymiana pieniędzy.

Po irańskiej stronie granicy wymagane jest aby odległość paruset metrów od budynku odpraw do szlabanu przejechać specjalnym busem (płatne lirami lub rialami; poniżej 1 USD na głowę).
Zaraz za szlabanem należy uważać, aby nie rozszarpali Cię cinkciarze i naganiacze taxi lub autobusów. To jedyne miejsce na trasie do Pakistanu, gdzie zetkniesz z tak nachalnymi Irańczykami.
Kurs waluty irańskiej: 1 USD = 8 000 riali (X 2001). Banki stosują wobec turystów także kurs wolnorynkowy, mimo, że kurs oficjalny do rozliczeń handlowych jest znacznie niższy. Wymiana w iańskim banku potrafi być czasem bezsensownie długotrwałą procedurą. Skorzystanie ze sprawnej wymiany u cinkciarzy może być wybawieniem z kłopotów. Nie można sobie pozwolić na pozostanie bez riali gdzieś na zapadłej prowincji. Następnym miejscem dogodnej isprawnej wymiany jest Teheran (ulica Ferdorsi w pobliżu banku Melli). Należy pamiętać o nieformalnym pojęciu „toman” równym 10 rialom. Podczas targów należy się zawsze upewnić czy wartość jest podana w rialach czy w tomanach. Ta różnica jednego zera może być wykorzystywana prze naciągaczy. Wszystkie banknoty są nominowane w rialach.
Odległość 20 km do najbliższego miasteczka Maku trzeba pokonać taksówką. Cena kursu zależy do ilości pasażerów, ale całe taxi nie powinno kosztować ponad 2 USD. Trzeba się targować bo łatwo przepłacić.
Z Maku można pojechać autobusem bezpośrednio do Teheranu (15 godzin jazdy), albo tylko do Tabrizu (5 godzin, 1 USD od osoby). Dobrym wyborem jest nocny pociąg z Tabrizu do Teheranu, szczególnie jeśli chcesz wypocząć i rankiem w Teheranie zacząć od zwiedzania. Bardzo wygodne miejsce sypialne (w dużym przedział czteroosobowym) kosztuje 4 USD.

Teheran

Autobusy, zarówno ze Stambułu jak i z Maku czy Tabrizu, przyjeżdżają na terminal zachodni (terminal-e gharb) położony niemal u stóp słynnego łuku Azadi Monument wybudowanego jeszcze za szacha dla uświetnienia 2500-lecia Persji. Kontynuacja podróży w kierunku Pakistanu wymaga zmiany dworca na terminal południowy (terminal-e jonub).
Przyjazd do Teheranu (i wyjazd) pociągiem ma tę zaletę, że nie trzeba zmieniać dworca. Teheran ma jeden dworzec kolejowy obsługujący wszystkie kierunki. Jest tam przechowalnia bagażu. Bilety na dany dzień można kupić w kasach na piętrze budynku dworcowego. Bilet do Yazd (kuszetka) kosztuje 3,6 USD, a podróż zajmuje 8 godzin. Mankamentem jest mała ilość pociągów. W przypadku podróży powrotnej rozkład jazdy jest korzystny dla chcących zwiedzić stolicę. Pociąg z Yazd przybywa o 8.00 rano, a pociąg do Tabrizu odjeżdża o 17.50.
Zwiedzanie Teheranu. Narodowe Muzeum Klejnotów (czyli skarbiec szachów Iranu) mieści się w podziemiach Banku Melli – czynne tylko w pon.,wt.,sob.,niedziele od 14 do 16.30. Wstęp 3,7 USD (30 000 riali) – drogo, ale warto. Przy tej samej ulicy jest możliwość wymiany pieniędzy. Bank oraz działający niemal pod okiem strażników uliczni cinkciarze tworzą szeroki rynek wymiany jak na Iran.
Mauzoleum Imama Chomeiniego leży kilkanaście kilometrów na południe od Teheranu. Wstęp bezpłatny. Dojeżdża tam autobus miejski z Placu Imama Chomeiniego w centrum Teheranu.

Yazd, Bam, Zahedan

„Żelazny” punkt podróży przez Iran – historyczne miasto Isfahan wymaga z pewnością więcej niż jednego dnia zwiedzania co ciężko jest wykroić z 5-dniowego tranzytu. Tymczasem Yazd ze swymi atrakcjami może śmiało konkurować z Isfahanem i jest mniej wymagający czasowo.
Jedna doba w Yazd. Zwiedzanie: Amir Chakhmagh Complex, Meczet Jameh, labirynt starego miasta, domy z wiatrołapami, świątynia zoroastryjska Ateshkade, zoroastryjskie wieże milczenia (za miastem, dojazd taxi).
Nocleg: Hotel Amir Chakhmagh 4,7 USD /osoba.
Przejazd autobusem do Bam zabiera 9 godzin czasu (koszt 2 USD), ale może się nie udać bez przesiadki w Kerman. Nocleg w Bam: Akbar Tourist Guest House 5 USD (potwierdza się bardzo dobra atmosfera opisywana w Lonely Planet). Zwiedzanie: cytadela Bam 3,7 USD – warto!
Przejazd autobusem Bam-Zahedan – 5 godzin i niecałe 2 USD. W Zahedanie nie ma po co się zatrzymywać i najlepiej od razu udać się na granicę do której pozostaje jeszcze 100 km. Cała taksówka kosztuje 10 USD.
Można podzielić ten etap na dwa. Minibus z Zahedanu do Mirjaveh (90 km) i dalej taxi. We wsi Mirjaveh może być jednak kłopot z taksówką, a te pojazdy które jadą z Zahedanu mogą omijać Mirjaveh obwodnicą.

Przejście graniczne Mirjaveh/Taftan (Iran/Pakistan)

Przejście funkcjonuje w porze dziennej. Najlepiej zjawić się jak najwcześniej. Nie jest to problem dla podróżujących z Pakistanu do Iranu jako że większość autobusów z Quetty dojeżdża do Taftan rankiem. Po stronie irańskiej należy skorzystać z busa wożącego ludzi paręset metrów pomiędzy szlabanem, a budynkiem odpraw. Z budynku odpraw przekracza się samą linię graniczną pieszo. Po stronie pakistańskiej panuje całkiem inny porządek. Zarówno immigration jak i customs nie „narzucają się” jako ewidentna „linia odprawy”. Jeśli już posiadasz stempel immigration w paszporcie możesz ruszać „wgłąb” Pakistanu.
Taftan to zbiorowisko prymitywnych domostw wyrosłe naprędce na pustynii przy samej linii granicznej z Iranem. Waluciarze na pewno nie przegapią Twojego pojawienia się. Można wymieniać irańskie riale, pakistańskie rupie, dolary, we wszystkie strony. Kursy są dość dalekie od właściwych, toteż albo wymieniasz małą sumę na najbliższe wydatki, albo targujesz się do upadłego. 1 USD = 65 rupii pakistańskich (X 2001).

Pakistan

Na granicy irańsko-pakistańskiej urywa się dotychczasowa wygoda podróżowania autobusami europejskiej klasy (i produkcji) oraz dobrymi szosami. Komunikacyjnie dopiero tutaj zaczyna się prawdziwa Azja!

Od Taftan do Lahore

Najlogiczniejszym środkiem transportu z Taftan do Quetty jest autobus. Czas jazdy 14 godzin, bilet 250 rupii (3,8 USD). Kursujący bardzo rzadko na tej trasie pociąg uchodzi wprawdzie za wygodniejszy, ale czas podróży wydłuża się co najmniej dwukrotnie.
Dopiero w dalszej podróży od Quetty do Lahore kolej staje się optymalną opcją. Bilet w klasie „economy” kosztuje 370 rupii (5,7 USD), „1-st class” 780 rupii, air-con 1800 rupii. Do przejechania jest 1170 km w czasie 28 godzin.

Lahore

Lahore – patrz opis Trasy Północnej.

W Lahore łączą się dwa globtroterskie szlaki do Indii: północny i południowy. Lahore jest jedynym miejscem skąd można przedostać się lądem z Pakistanu do Indii. Na trasie Amritsaru znajduje się jedyne przejście drogowe (Wagah) oraz jedyne przejście kolejowe (Atari)pomiędzy obydwoma krajami.
W styczniu 2002 połączenia drogowe pomiędzy Pakistanem, a Indiami zostały zamknięte, ze względu na napiętą sytuację polityczną. Trzeba mieć jednak nadzieję na poprawę i otwarcie granic.

Rozmaitości ze świata

Testom dziewictwa mogą być poddawane kandydatki do szkół pielęgniarskich i medycznych – zarządził turecki minister zdrowia. Jak informuje gazeta „Huriyet”, testom mogą być poddane dziewczęta „znane z tego, że uprawiały seks i prostytucję”. Na zabieg muszą się zgodzić rodzice dziewczyny i sąd. Jeśli wynik testu będzie negatywny, kandydatka nie zostanie dopuszczona do żadnej państwowej szkoły.

Szef Rosyjskiej Agencji Kosmicznej, Jurij Koptiew, oświadczył oficjalnie, że jego kraj zamierza umożliwić odwiedzenie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej Alpha kolejnym „kosmicznym turystom”. Poinformował przy tym, że do agencji zgłosiło się już kilkanaście osób, które chciałyby polecieć w kosmos na warunkach podobnych jak Dennis Tito. W kwietniu 2001 poleciał on, na stację Alpha na pokładzie statku Sojuz płacąc 20 mln dolarów.

Izraelski dziennik Maariw podał, że coraz więcej osób decyduje się na wyrzucenie kota z samochodu w nadziei, że porzucony czworonóg nie zdoła odnaleźć drogi do domu. Najczęściej taki proceder rozstawania się z kotami notowany jest na autostradzie nadbrzeżnej, głównej arterii komunikacyjnej kraju w kierunku północ-południe. Gazeta podała, że kilka kotów udało się uratować.